Menosprecio de aldea e alabanza de corte

Unha vez preguntáronlle a Augusto Assía, nom de plume de Felipe Fernández Armesto, se era nacionalista. Don Felipe, que sabía moi ben onde lle apretaba o zapato a cada quen, respostou: Si, eu son nacionalista dos Estados Unidos, país no que vivira anos e coñecía moi ben. Fernández Armesto, que non era nada inxenuo, significaba coas súas palabras que todo nacionalista é un entusiasta defensor da súa terra, e, para tal entusiasmo, hai que ter unha gran dose de admiración polo país mesmo. El sentía esta admiración polos Estados Unidos e, probablemente, e malia a súa condición xenética de labrador, non atopaba ningunha razón para un tal sentimento verbo da súa natal Galicia. En troques, don Ramón Otero Pedrayo, que -como todos os intelectuais da xúa xeración- era idealista e honesto (e dicir, un inxenuo de regulamento), idealizaba, nunha liña perceptiva ininterrupta dende os devanceiros decimonónicos, a aldea e a vida rural galega, que el, na súa crasa inxenuidade, quería xeórxica, bucólica e pouco menos ca heroica. Nun fermoso limiar asinado en 1948 a un honestísimo libro (Supersticiones de Galicia y preocupaciones vulgares, o seu autor o ilustre galeno D Jesús Rodríguez López; Tipografia Flórez, Batalla del Salado, 7, Madrid), naquel seu robusto galego, dicía don Ramón: Os labregos, eternos nenos e raza vella, mitoloxía de alborada e de medo inizal à noite e angueiras obrigadas dend'o comén da cultura.
Nunha cultura antropolóxica como a nosa, marcada a lume por raiceiras rurais tan fortes, a exaltación da aldea resulta ser un elemento consubstancial e case haxiográfico. Estámolo a ver actualmente coa beatificación por parte do establishment cultural de Balbino, algo que, ao meu modo de ver, xa vai cheirando. Eu non sinto unha excesiva simpatía polos habitantes do noso medio rural, e falo en termos de antropoloxía xeral, non de persoas ou actitudes concretas, e desde logo nunca me traguei esa pílula maniquea tan cara ao nacionalismo do "campesiño asoballado", vítima propiciatoria e inocente da terrible maldade do cacique señorito. Ben en troques, creo que unha media humana caracterizada polo seu inmobilismo consciente, a súa permanente dobrez e maliciosa picardía, a súa desconfianza sistemática a toda forma de modernidade e, por suposto, a toda forma de solidariedade e pensamento colectivo, foi, é e temo que serguirá sendo unha pesada rémora para a constitución dunha auténtica sociedade civil, dinámica e verdadeiramente progresista, en Galicia. Como cidadán urbano sinto ter moito máis en cómun cos meus amigos de, non sei, Murcia, Madrid ou Albacete ca con individuos que habitan a 500 m da miña casa nun palafito sen recebar (para non pagar licenza de primeira ocupación) e seguen crendo que iso de que o home chegou á lúa é un conto (é un caso real). Os habitantes das xéorxicas aldeas de Galicia son os directos, e conscientes, responsables do feísmo arquitectónico, do espolio sistemático do medio natural, da espantosa invasión de eucaliptos, dos somieres pechando as leiras e dos depósitos incontrolados de lixo por toda a parte. É dicir, os responsables do destrozo dun, outrora, fermosísimo país. Eis por que me sinto tan pouco proclive a incorporar como parte da miña cultura unha civilización rural detida no tempo e que, paradoxalmente, semella gustar tanto á cultureta patria. Alá eles.