O friki Balbino

Sinto moito aprezo e respecto persoal por Xosé Neira Vilas, da terra de Gres, boa terra de canteiros e xente cabal e seriosa, sempre moi vencellado coa miña vila, A Estrada, como case paisanos que somos. Coñecín a finada da súa dona Anisia co gallo de certa reedición que fixemos en 2008 dunha revista infantil promovida por ela e máis Pepe en Cuba nos anos oitenta. Apenas fose polo seu exemplo de entrega á causa na que tan xurdiamente leva crendo toda a vida, Neira sería merecente do afecto e recoñecemento social que, creo eu, Galicia non lle escatima. Dito o cal, non deixa de sorprenderme o ton desmesurado co que a circuíto cultural patrio vén de celebrar o quincuaxésimo aniversario de Memorias dun neno labrego e aínda máis o feito de que as beizóns oficiais leven aparellada a obrigatoriedade da súa lectura no ensino (o meu pequeño Juanpe, de doce anos, vai ter que lelo). Non serei eu quen discuta a vitola moral e a proxección internacional que, a partir de certos valores inmanentes (o desenraizamento cultural, a loita de clases, a dignidade fronte á inxustiza…), a obra adquiriu, pero creo sinceramente que o ton triunfalista que o nacionalismo cultural (e as súas inevitables hijuelas oficiais) adopta nesta celebración ignora, ou agocha, o feito de que as memorias de Balbino non resistiron o paso do tempo. Contrariamente á atemporalidade de certos produtos (A esmorga de Blanco Amor podería ser un exemplo do que quero dicir), outros vencéllanse na súa cerna xenética cunha circunstancia sociocultural concreta, sen a cal deixan de ter vixencia e, polo mesmo, a capacidade de transmitir unha realidade cognoscible, sobre a que asenta o contrato literario que todo autor establece cos seus lectores. Que o mundo da cultura galega considere que con esta obra nace a literatura para nenos e adolescentes manifesta, ao meu modo de ver, máis un sesgo ideolóxico intencionado, relacionado co valor simbólico da figura de Neira Vilas e o seu libro, ca unha análise serena da recepción actual da obra, por parte sobre todo dos seus potenciais consumidores, é dicir, os nenos e preadolescentes. Baremando a escala de valores que actualmente manexa tal segmento demográfico na nosa sociedade, ante as quince primeira palabras da novela: Eu son Balbino. Un rapaz de aldea. Coma quen di, un ninguén. E ademais, pobre, imaxino que nove de cada dez comentarios dun teenager serán algo así: Joder, que puto friki pringao.
É o que hai.