Intelixente. Inxenuo. Malvado. Parvo

A min unha novela que me abriu os ollos no senso de me demostrar que nihil novum sub sole ―é dicir que a humanidade é como é dende hai centos de miles de anos e que só mudan as formas, nunca o fondo―, foi Sinuhé o Exipcio, de Mika Waltari, novela á que, por certo, unha superprodución de Hollywood dos anos cincuenta, cunha belísima Jean Simmons e un viril Victor Mature en delicioso technicolor e co glamur característico de entón, fixo fraco favor. A obra do gran narrador finés é, contra a frivolidade do filme, un sólido monumento, de rexo alicerce, da literatura universal, unha desas poucas obras que, ao estilo dos dramas shakesperianos, alén dunha peripecia espazo-temporal concreta, funde a súa raigame na núa condición humana, a escudriña e esnaquiza para tirar conclusións tan intemporais como inquietantes: a ambición, o permanente espírito de conquista do forte sobre o feble, a mentira, o valor da ética contra as veleidades da conxuntural fortuna, a erótica do mando e o poder, a guerra interesada que apenas beneficia ao oligarca que a promove... e todo co trasfondo persoal dunha figura engaiolante: a daquel heresiarca, grandísimo heterodoxo, Akenatón, que foi quen de promulgar que, contra a sofisticación dun politeísmo secular, só había un deus, o sol, e el era o seu representante na Terra. Magnífica novela, altisimamente recomendable en calquera caso.
Lembraba a Waltari, por vía indirecta, estimulado por outra lectura, que certifica, de xeito se cabe máis contundente, o inmutable da configuración humana nos seus elementos fundamentais: trátase de Allegro ma non troppo (1988, existe unha edición de Crítica, 2001) do extinto profesor, economista e pensador italiano, moi vencellado coa uiversidade norteamericana, Carlo Maria Cipolla.
Como quizais saiba quen me lea, na súa breve obra Cipolla parte dunha premisa radical; a saber (a versión galega é miña):

A humanidade atópase ―e o acordo é unánime― nun estado deplorable. Ora, isto non é ningunha novidade. Se un se atreve a ollar cara a atrás, decátase de que sempre estivo nun estado deplorable. A onerosa morea de desgrazas e miserias que os humanos deben soportar, quer como individuos quer como membros da sociedade organizada, é no fundamental o resultado do modo extremadamente improbable ―e case diría estúpido― en que a vida foi organizada dende os seus comezos.

Dende este presuposto de partida —aplicable a todo tempo e circunstancia e perfectamente asumible por un pesimista construtivo como quen subscribe—, propón Cipolla unha clasificación do xénero humano, aínda máis contuntente. Toda claisificación é, que dúbida cabe, reducionista, pois fai pasar polo funil dunha simple etiqueta o que no mundo real e moito máis complexo e matizado; pero precisamente neste reducionismo estriba a utilidade das taxonomías e clasificacións: etiquetar o mundo para ordealo, ordealo para percibilo. En concreto di Cipolla que os seres humanos dividímonos en catro tipos segundo o beneficio ou dano que as nosas accións provoquen en nós mesmos e nos demais. Deste xeito (non resisto a tentación de citar polo italiano orixinal),

a) Ottieni guadagni per gli altri e perdita per te? Sei uno sprovveduto [un inxenuo].
b) Ottieni guadagni per te stesso e per gli altri? Sei un intelligente.
c) Ottieni perdite per gli altri e perdite per te? Sei uno stupido.
d) Ottieni perdite per gli altri e guadgani per te? Sei un bandito [un malvado].

Agora, olle Vde. para a España contemporánea ―tómeo coma unha mostra de laboratorio metida nunha probeta―, avalíe a calidade dos personaxes públicos —e non digo estritamente políticos— que pululan polos mass-media, e diga, con sinceridade: cal é o grupo, segundo o seu xuízo, máis abundante?
Si, si. Certou. Está Vde. con Cipolla. Inmediatamente debaixo, está o dos malvados. Daí a primeira lei fundamental da estupidez humana: sempre e inevitablemente subestimamos o número de individuos estúpidos que circulan polo mundo.
Unha última suxestión al respective (esta de propia minerva): nunca discuta Vde. cun tonto. Poderían confundilo con el.