Lapsus linguae, lapsus plumbi

O meu último post chamábase un post que ía falar dunha cousa pero ao final fala doutra. En efecto, o gran fascinio que atopo no acto da creación escrita (que eu diga literaria é acaso un chisco pretensioso) reside na súa ductilidade: como o pensamento, tamén a expresión deste, cando non se suxeita a un ríxido plan previo, pode vagar pousando acó e aló e conducindo o razoamento a lugares insospeitados no proxecto ou idea inicial. Iso foi o que me pasou o outro día e agardo que non me pase hoxe, xa que, do contrario, estariamos na mesma e tería que intitular o artigo de hoxe igual ca o outro.
A miña evocación do post derradeiro foi motivada en realidade pola novela de tierra caliente Tirano Banderas (1926) de don Ramón de las barbas de chivo. Co gallo dunha recente edición da esperpéntica narración na nosa biblioteca da Cátedra Valle-Inclán, e en circunstancia que non vén agora ao caso, escoitei ao editor literario da obra, o profesor da Universidade de California en Berkeley, Dru Dougherty unha erudita, malia breve, disertación sobre a novela e a súa recepción crítica en tempos en que, claro está, o máis doado era ver no sátrapa americano un trasunto do ditador que naquela altura rexía os destinos da madre patria. Na súa alocución, desenvolvida en excelente e apousado español, Dougherty convenceume de que, sen dúbida, el é o ser humano que en todo o planeta máis sabe sobre a novela valleinclaniana. Raro mérito ao que conduce, sen dúbida, a case relixiosa devoción ao estudo dunha figura literaria da dimensión do noso paisano. Por esta razón, estiven encantado de poder brindar ao investigador norteamericano unha historia sobre Tirano Banderas que, sen dúbida, el descoñecía. Trátase da dependenta de certa libraría compostelá, figura clásica no ramo e moi coñecida por toda unha xeración de intelectuais que agora frisan a idade provecta, que, vítima dun lapsus linguae claramente alicerzado nunha xuizosa etimoloxía popular e non tendo tal vez máis ilustración que aquela que lle proporcionaron anos de contacto bibliolóxico, cría que a novela de Valle se chamaba Tirando Banderas, e así pronunciou o título do libro durante moitos anos para honesta e respectuosa hilaridade de quen a escoitaba. A cousa lémbrame aqueloutra anécdota que apoñen a Juan Ramón (e da que acaso xa dei conta nestas páxinas, xa non sei, son tantos artigos e tantas cousas debulladas!), quen recibiu unhas probas de imprenta cun erro do caixista cun verso que dicía mar adentro de tus ojos onde debía poñer más adentro de tus ojos. Juan Ramón deixou o verso para a posteridade co lapsus plumbi (se así se pode dicir), moito máis evocador e suxerente e, por suposto, felicitou ao caixista pola súa oportunísima errata. Malíciome que a don Ramón tamén lle había gustar o título co que a benemérita libreira rebautizou a súa novela.