Omfálico

Omfálico ou onfálico é un adxectivo raro que non aparece nos dicionarios e que tal vez vostede descoñeza (ou coñeza). Ten un senso inicialmente médico en expresións como cólico onfálico, pois o substantivo grego o)mfalo/j significa 'embigo'. Pero tamén se emprega, creo que fundamentalmente en antropoloxía das culturas antigas e naturais, para referirse a lugares ou rexións tomadas subxectivamente como o centro do mundo, pois, ademais do devandito punto anatómico, o vocábulo podía significar, por unha contaminación semántica doadamente entendible, 'centro' (por exemplo do escudo, ou, igualmente, do mundo). É moi notable esa tendencia dos pobos antigos e das culturas naturais a considerar que a rexión que habitaban era o centro do mundo e todo o aledaño a periferia, de xeito que moitas tribos se intitulaban a si propias 'os seres humanos'. De facermos unha derivación temporal -un pouco forzada, mester é recoñecelo- supoño que Nova Iork podería ser, por execelencia, a rexión onfálica do planeta tal como vostede e máis eu o coñecemos. Pero -e por iso dicía que a extensión no método resulta forzada- non se pode obxectivar un concepto así, pois a nosa é unha civilización extradordinariamente complexa que en pouco ou nada se asemella á basáltica uniformidade das culturas antigas.
Eu, máis como individuo ca como membro dunha civilidade concreta, teño (supoño que como vostede) os meus «lugares onfálicos», subxectivamente considerados; eses emprazamentos onde se concitan todas as características e condicións que dan forma e sentido á nosa existencia dentro dun determinado cerco físico e dunha contorna paisaxística. Unha destas rexións onfálicas é para min o Pico Sacro, maxestosa atalaia dende a que se contempla toda a inmensidade da Ulla e se enxergan lonxanías ignotas. O Pico Sacro é o escenario de moitas imaxes da miña nenez; vexo correteando por entre os seus rochedos un can, ao que chamaba Roni, un can de caza que gastaba uns ollos azuis e nobres como o ceo e que un día se esvaeceu borrado entre as bágoas crueis dun meniño. Do Pico Sacro gardo fotos familares onde aparece Castelao, con chalina, acompañado de señores da Estrada fardados de chapeu e mestos mostachos. Unha vez subimos ao Pico tres veces en dous días, dende a Susana, no concello de Boqueixón, onde eu pasaba os veráns cuns curmáns que eran fillos do médico de alí, o finado de meu tío Luís. Sempre imaxinei que nunha das covas do Pico, que se abren como bocas de abismo escuro, vivía o dragón acérrrimo inimigo de San Xorxe. Ao Pico Sacro fun con amigos e novias. Alí usei palabras de querer e fumei porros. En tempos en que tocaba a psicodelia entregueime á psicodelia e cheguei coa mente a cambiar de cor as rochas, os camiños, as árbores. Disque as covas do Pico comunican coa fenda pavorosa de San Xoán da Cova, montaña e val abaixo, pasando por baixo do Castro de San Miguel. Gana de esaxerar.
Onte pola tarde, por razóns profesionais citárame eu cun xornalista. Contra as catro e cuarto chamoume para dicirme que debiamos adiar o noso encontro pois tiña que cubrir a nova dunha calamidade. Pensei nun tráfico. Díxome que non, que non era un tráfico. Resulta que nunha das covas do Pico Sacro un excursionista atopou, dentro dunha bolsa de plástico, o corpiño morto dun bebé de apenas unhas horas de vida. Alén da negrura do desespero que o acontecemento evoca, sentín algo raro, difícil de describir, como se o meu lugar onfálico, luminoso, no que moitas veces pouso o pensamento para caer no sono, se contaxiase de maldade e, blasfemo, sucio, violentado, deixase de pertencerme, Algo cercano á traizón ou ao desgarro. Como escupir na superficie inmaculada dun xogo de cama limpo.