María Rosa, a Loba

En poucos repertorios léxicos actuais da lingua atopo o precioso especime tangaleirán. Recólleo don Eladio na variante tangaleirón, tangaleirona, valendo 'grandullón, persona desproporcionadamente alta y desgarbada'. De por parte, eu só coñecía (de usalo e oílo) tangaleirán, e tangaleirana ou tangaleirá na forma feminina. Lembro eu unha mullerona do meu pueblo que era o paradigma da tangaleirá: fea, machuna, membruda, de falar roufeño e bruto, palabroteira e de andares engruñados e simiescos. Chamábanlle Generosa, coa gh aspirada tan bonita da gheada da Ulla. Generosa poñía medo. Ela sabíao e rabeaba, e incrementaba a súa xenreira contra o mundo, volvéndose máis intratable. O curioso do caso é que disque lle gustaban moito os homes e que andaba detrás súa como unha gata.
Eu sempre sentín unha simpatía grande e entrañable polas mulleres brutas e fundamentalmente inmunes ao papel de seres subxugados que en tempos pasados se lle atribuía á súa condición sexual. Unha testemuña da escena contábanme dunha señora que coñezo de certa vila, con fama de meiga, que, na súa crise conxugal definitiva, despediu a Antonio, o seu home, con estas agarimosas palabras: Váiteme de diante que che arremango un ostión que vas a rolos polas escaleiras. Isto fixo subir puntos á señora na miña estima. Un claro caso de violencia de xénero.
Disfruto estes días como un parvo cun lápis coa lectura dun delicioso volume en oitavo -coidada edición de magnífica cuberta art déco- de título La loba, o seu autor Antonio Rey Soto, Madrid. -Librería de la Viuda de Pueyo.- Arenal, 6, 1918, vida novelada en característica prosa decimonónica da soada bandoleira galega Pepa a Loba, figura que, como outros tantos esgrevios representantes da heterodoxía ou a marxinalidade, recepcionouse sempre, mesmo coetaneamente, cunha engaiolante mestura de realidade e bretemosa lenda. Apenas (porque non quero liarme) si quero reter a idea de que, lonxe se ser unha tangaleirá, contan que María Rosa (pois tal foi na pila) era fermosa e ardente, malia brava e destemida. Tanto que, con tricornio, o uniforme de reglamento e mostacho de pega, entrou como Perico por su casa no vello cenobio de Armenteira, en Terra de Montes, enganando ao vello abade e liberándoo do feo pecado da avaricia ao baleirarlle a bolsa.
O alcume da nosa heroína, claro, non podía ser outro ca o símbolo antropolóxico do máis temido no país, o lobo, pero volto ao seu xénero feminino (como na raíña Lupa ou no significativo substantivo lupanar), o que intensifica o tabú da agresividade feminina e a inconcibible idea da ruptura de valores establecidos. Un alcume que lle puxo, por suposto, un home.