12.9.08

Devanceiros e vellos papeis

Só co tempo decatámonos de canto (ou canto pouco) debemos aos nosos devanceiros. Creo eu que será porque, pouco e pouco, nos achegamos á idade que os nosos proxenitores tiñan cando nós mesmos espertabamos á idade viril (ou feminil, segundo o caso). O eterno retorno.
Escribín hai un anaco a dedicatoria que penso estampar en certo libro de próxima saída; parte da mesma reza: Á memoria de Mario Blanco Fuentes, de quen herdei o amor aos libros. De meu pai, ademais dunha vontade imperceptible pero chea de buen rollo, herdei, en efecto, o amor aos libros, e outros afectos: o amor aos vellos mosteiros do país; o amor á lingua coa que falei con el dende os dezasete anos; deixoume tamén o agasallo do amor calado e a inatinguible lección dunha entrega que, nin nos momentos de maior sedución do lado escuro, cheguei a traizoar.
De meu pai herdei tamén moitos libros e unha morea infinda de papeis de toda laia. Levo anos descubrindo ―e mesmo dando ao prelo― papeis interesantes. Hoxe dou cun mecanoscrito que reproduce un prego rogatorio a un xuíz por causa realmente sorprendente. A sintaxe e o delicioso estilo decimonónico do texto acrecentan, ao meu ver, o valor do documento. Sei que o lin antes pero non dou lembrado onde. A fin do escrito está violentamente quebrada pola rotura do papel. Di:
Francisco Mouriño y Pórtela vecino de San Esteban de Barcia ante Vm. como mejor lugar haya en derecho Digo: Que Andrés Mouriño mi hijo difunto estuvo casado con Isabel Gil durante cuyo matrimo­nio tubieron por hijos a Juan y Benita menores de los doce y ca­torce años: tan lejos de corresponder a la fidelidad y a la santa unión de voluntades que debe reinar en tal contrato que la di­chosa mi nuera con sus impuros deseos ocasionó a su marido tan vehementes sentimientos que prestándole en cama con devoradara calentura le condujeron al frío sepulcro. Ni tan aciago aconteci­miento la despertó del letargo de la concupiscencia en que se su­miera, antes bien, mas obcecada y desenfrenada se entregó a sus sensuales apetitos y se condujo después de la muerte del marido lujuriosa y escandalosamente con diversos sujetos resultando po­nerse embarazada después de haber aniquilado la casa con las co­milonas que solía y suele dar a los Rufianes para atraerles y disponerles a sus desahogos. En medio del laberinto de sus bru­tales pasiones viendo, trataba separar a tal monstruo de mi com­pañía parece trata de acetar la tutela de mis queridos nietos para a su costa vivir engalanada mientras ellos lanzaban suspiros y llantos al cielo con el hambre. Ni yo ni Vmd. porque las Leyes lo prohiben permitiremos desempeñar tal encargo pues que las mujeres por la falta de juicio, reflexión, constancia y experiencia son inhábiles para este oficio público. Es verdad que a la Madre...

O autor do escrito era un crack. E Isabel outro.

4 comentarios:

Anónimo dijo...

"y Abuela se les miró con mayor confianza por el entrañable y cordial afecto que profesan a sus hijos no siendo que se casen o con mayoridad de razón si viven desonestamente, porque amando a su marido olvidarán sus hijos y concluirán en funestos lances como ya tiene acreditado la experiencia y mucho más por complacer a su galán con quien se fascinó a comenter delitos que corrompieron su corazón. Por lo mismo de ninguna manera se puede tolerar sea tutora, ni yo que viva en mi compañía, al paso que estoy pronto a cuidar mis queridos nietos y acetar la tutela. Así que y no dudando que todos los bienes que poseemos me son propios, recurro a V.
Suplicando se sirva discernirme el encargo indicado previa acetación vajo (sic) juramento y fianza que estoy pronto a dar declarando incapaz para el a mi nuera a cuyo fin estoy pronto a justificar con su citación cuanto dejo informado según justicia que reclamo con costas fixando (?) lo necesario."

Querido Xoán: isto é o que falta no mecanoscrito que teu pai debeu facer das dúas fotocopias a dobre cara dun manuscrito con carimbo do ano 1836 prodecente , creo, do xulgado de Lalín, e que chegou ás miñas mans hai preto de vinte anos (en fotocopia, tamén).
É probable que a lectura que lembras a fixeses na miña casa, que logo as lese tamén teu pai e copiase a máquina a primeira das páxinas.
A este texto seguen tres máis, relacionados co caso, de enrevesada caligrafía, que merecerían unha lectura atenta. Creo lembrar (acabo de recuperar o documento logo de moitos anos)que a cousa arranxouse por onde menos se pensaba, e que finalmente o escandalizado sogro retira a demanda e desfaise en eloxios sobre as bondades da nora, con quen segue compartindo teito e facenda.
Por descontado que prepararei axiña unhas copias para ti. Máis alá diso, envíoche cunha aperta a miña noraboa por manter este espazo de encontros e, moi especialmente, pola memoria agarimosa de teu pai, a quen sabes que quería, e sigo querendo na lembranza, case tanto coma ao meu.

juan l. blanco valdés dijo...

Ben certo é, Manolo benquerido, que o tempo é cíclico e circular e todo volve. En efecto, lembro, ao lombo da túa lembranza, toda a historia. Un cravo quita outro, carallo. O stemma do documento fica aclarado. O que non me explico, dada a minuciosidade do mecanoscribente, é a brusca interrupción do texto.
Verbo dos teus escrúpulos ortográficos (vajo e fixando, son grafías normais para o castelán da época. A distribución moderna de u (ata entón con valor consonántico /b/), v e b establéces no limiar ao Diccionario de Autoridades (1726); a respecto de x co valor da fricativa xorda /x/, proscríbese máis tarde aínda (na Ortographía de 1815, atribuíndoselle o valor bifonemático actual /ks/. Desta situación perviven algúns fósiles ortográficos como México ou Oaxaca.
Do afecto a meu pai, un home da túa complexión non ten máis que dicir.
Encantadísimo de verte de novos por estes pagos, que son os teus. Apertas.

El Gachupín de Garibaldi dijo...

¡Ai, amigo Valdés! Se a miña familia soubese que chamas "fósil ortográfico" ás X nos nomes Méxicanos volvía rebelarse mañá contra os "pinches gachupinos", aproveitando que é o aniversario da Independencia.
Por menos desta afirmación, na miña casa, montan unha "balasera" do carallo da vela. Claro, que a filiación do que fai a valoración (¡galego tiña que ser!) réstalle autoridade ao comentario... ¿Conteiche xa que aquí chámanme cariñosamente "Venancio", que é o protagonista típico dos chistes de galegos? Non é precisamente unha gabanza, pero a miña nai dime que hai que estar sempre orgulloso das orixes dun, aínda que un podase sentir algo incomprendido. O outro día tentei explicarlles aquí a todos o que era realmente Galicia, pero no canto de ensinarlles o teu blog leeime e mostreilles a entrada na inciclopedia.wikia.com... ¡Non entenderon nada! Creo que desde entón chamanme Venancio con máis saña... :-S
En fin, eu sigo aprendendo a balbuciar metade galego metade mexicano... a ver en que idioma falo antes. Se digo Xochimilco ou Culleredo en primeiro lugar, só deus dirá.
Bicos agarimosos,
Elías, O Gachupín de Garibaldi. (Alias Venancio)

juan l. blanco valdés dijo...

Elías / Gachupín / Venancio / Venansiño: non sabes a ledicia (e orgullo san) que me produce saber que sigas estas indefensas páxinas dende a outra beira. Eu teño un montón de parentes (tíos, curmáns e fillos de curmáns) en México DF.
Polo demais, con güiki ou sen ela, a Galicia non hai que entendela (nin o intentes sequera!), hai que amala ou deixala, non che ten volta de folla.
Respecto do "fósil" direi para o meu descargo que se trata dunha denominación meramente técnica, nada máis lonxe da miña intención ferir susceptibilidades nin resultar un pinche cabrón para ninguén desa querida e quente terra.
Fondamente obrigado, caro amigo, por seguir neste local, que é o teu. Fortes apertas.