Unha mesa redonda

Hai uns días moderei unha mesa redonda (que, por certo, era rectangular) sobre Saídas profesionais da edición na compostelá Facultade de Filoloxía destinada a dinamizar a matrícula no vindeiro Programa Oficial de Posgrao en Edición que convocan xuntamente as universidades de Vigo e Santiago, como reconversión do noso Máster en Edición (que este curso cumpriu a súa terceira —valla a redundancia— edición). Na mesa, composta por editores de pelaxes varias (creación e edición de banda deseñada, unha pequena editora de libros góticos e de terror, a coordinación dunha liña de traballo dunha grande editorial e unha empresa de servizos editoriais), suscitáronse temas diversos que eu, como moderador, tentei levar ao pé de obra da profesión que, supuxen, sería o que debera interesar a rapaces e rapazas a piques de se licenciar en titulacións de Humanidades e decidir qué facer coa súa vida, expostos, xa que logo, a sucumbir ao doce virus da edición.
Digo que intentei levar ao pé de obra o debate porque demasiado ben coñezo a propensión dos editores aos transportes de entusiasmo profesional cando se reúnen, e corriamos o risco evidente de botarnos a falar de cousas que nós podemos considerar interesantísimas pero pouco ou nada os destinatarios do evento.
De entre o fluído intercambio de puntos de vista, que se estendeu dúas horas, difícil sería resumir o inventario de temas que foron tratados e as conclusións —sempre provisionais— da mesa. Con todo, aventúrome a sintetizar algunhas:
1) un dos problemas, por non dicir o problema, da edición independente é a distribución. Os grandes grupos editoriais teñen as súas propias canles e os distribuidores convencionais, nin aínda cos beneficios en porcentaxe e prerrogativas da devolución cos que traballan, queren asumir os riscos de distribuír un novo selo. O período de devolución, ademais, estase acurtando consonte medra a oferta editorial (68.930 títulos editados en 2006) e se reduce drasticamente a vida media do libro (hoxe atopamos libros editados en 2006 nas feiras do libro antigo e de ocasión). A distribución de contidos dixitais e as megalibrarías virtuais xeran, neste sentido, novas incertidumes pero, tamén, novas esperanzas e vías de traballo.
2) a única alternativa á horizontalidade da oferta editorial —representada pola cultura do best-seller, as megalibrarías e a oferta apabullante e indiscriminada dos malls e áreas comerciais— é voltar ao concepto tradicional de libreiro, que sempre foi un profesional con escasísimos coñecementos de márquetin e dotado dun entusiasmo e amor dos libros que non lle ía a la zaga aos editores. Hoxe non hai, de media, libreiros senón comerciantes que o mesmo venden libros ca trafican en cervexas ou vestidos de noiva. Alguén falaba na mesa do moito que, cando entra nunha libraría, lle molesta unha destas dúas cousas: que non lle deixen tocar os libros ou que lle pregunten ¿Puedo ayudarle? (no meu caso, máis dunha vez teño respostado a esta pregunta escuetamente Non na absoluta certeza de que, en efecto, non pode axudarme).
3) o concepto de lector ten mudado de xeito radical nos últimos anos. Se nos suxeitamos aos barómetros oficiais de hábitos de lectura, que se centran no consumo de libros, obteremos unha percepción perversa da realidade. Hoxe lese sobre moitos soportes: lense unha imensa variedade de revistas —dea Vde. unha volta polo quiosco máis próximo— (a título anecdótico: a revista semanal Pronto tira 1.000.000 de exemplares); lense manuais de autoaxuda; lense xornais e publicacións dixitais, lense blogs... Que é, en 2008, un lector? Por que limitar as posibilidades de comunicación cultural ao libro impreso?
4) en calquera caso, o mercado editorial, e con el as posibilidades laborais que ofrece, vai seguir sendo unha aposta firme: nunca se editou tanto nin tan ben, nunca como agora se mimou tanto produto ata os seus últimos detalles; é posible que sigan mudando as formas, mesmo máis do que o fixeron ata agora, que emerxan novas redes e xeitos de edición, de distribución e comercialización dixital, de almacenamento e transmisión da cultura escrita, unha profunda reorientación do mercado libreiro internacional, … pero, de certo, sempre seguirán sendo precisos homes e mulleres que propicien e protagonicen todo iso. O futuro é xa.
P.S. Hai que dicir que a audiencia da nosa mesa redonda compoñíase apenas dunha vintena de alumnos (ao mellor, son os chamados á mesa do Señor). Pero esta é outra cantiga.