Insolúbel Compostela

Máis que cen discursos contra a crise do libro, a lectura e a edición poden, creo eu, os pequenos exemplos de que un libro pode ser unha alfaia, a lectura un exercicio incomparable e a edición unha actividade cultural imprescindible que, mesmo, pode servir para gañar a vida. Disto último non podo dar constancia. De todo o outro, da fe un libro recente,  Insolúbel. Franco del Carro, publicado en 2016 por Chan da Pólvora, unha editora que, nos contidos e nas formas, retrotrae ao cerne máis nobre da artesanía editorial e o mimo na idea e na execución do libro. Parabéns a Antón Lopo, fundador e director do selo, e a todos os seus colaboradores (entre os cales non podo deixar de mencionar o meu vello amigo e magnífico deseñador Manuel Martínez). 
Insolúbel. Franco del Carro, dicía, refírese a un personaxe e unha cidade. O personaxe, un escuro clochard de pretendida orixe catalá, dedicábase a inscribir en paredes, farolas, muros e portas cun rotulador de punta grosa unhas mensaxes por veces de lesa sintaxe pero sempre adoecidas dun carimbo lírico-apocalíptico. A cidade, Santiago de Compostela nos remates da década dos setenta, cando eu cheguei a ela para cursar os meus estudos universitarios, xusto dous anos despois da morte de Franco (Bahamonde: Franco del Carro sobreviviría algúns anos máis), «aqueles días que semellaban un tempo novo que non tiña límite», di no libro Suso de Toro. 

Eran, en efecto, tempos de enerxía, días de viño e rosas nos que era imposible, ou moi difícil, sustraerse aos mecanismos da perpetua euforia, aos pulos do optimismo patolóxico. Santiago era o trasfondo barrigaverdiano dun guiñol no que os polis mallaban nos estudantes que, moi no papel de enfants terribles, pediamos liberdade, pisos máis baratos, sexo libre e disolución dos corpos reprimidos, arrodeabamos o pescozo con foulards, pintabamos os ollos con kul e eramos asiduos de paraísos artificiais diversos (petas, tiza, vulcanos, estrelas roxas… ) que se adquirían no zoco de Galerías Viacambre. O reitor non tiña pilila e non queriamos o medio ambiente, queriámolo enteiro. Naquel calexón do gato que era Compostela menudeaban espectros de catacumba: Bretón e a salmodia alucinada dun bastón contra as portas; Casal e seu loro Juanito, ou papagaio, que disque estivera na guerra de Cuba; o Caudillo, hóspede de Conxo fardado de militar, o burro Zenón de Plutarcos… e Franco del Carro, co seu rotula, a súa proverbial mala leite e o seu abrigo remendado. Compostela era unha cidade paixonal, un pouco absurda, como unha amante vella que, para gustar, segue empoando a cara; pero, sobre todo, Santiago era un ente vivo, de corazón permanentemente taquicárdico. 
Hoxe Santiago, como moitas cidades vítimas da historia, é invisible para os nativos, mercadea en liga internacional co seu pasado e dá de merendar aos turistas cincuenta topicazos. Pero, aló nos recantos da memoria reservados para as lembranzas gran reserva, aínda xeme a miña insolúbel Compostela, de cando ardiamos.