Vello e antigo

Nun documental da 2, vin unha vez o actor Dennis Hopper manchar de pintura, cuspe, lama e papeis pegados unha tea. E, ollando para a cámara, dixo (en inglés coa vez en castelán por riba): isto é unha merda. Despois engadiu: Pero se o asina Andy Warhol vale unha fortuna. Moitas veces teño eu matinado no relativo que é o valor das cousas. Tanto que seica o tolo do pelo bermello, don Vicente holandés, vivía pouca menos ca da esmola e non vendeu un cadro en toda a a vida (ou, cando menos, é o mito que anda por aí), e co andar dos anos unha das súas pinturas (Os xirasois) foi o cadro más caro da historia. Tamén é coñecido que Kafka ordenou ao seu albacea testamentario destruír toda a súa obra pois tiña escrúpulos sobre a calidade dos seus contos e novelas.
Non hai nada, por outra parte, como o tempo para dotar de mérito ás cousas. Ata os máis prosaicos obxectos, que no seu día eran apenas nonnadas sen valor, acadan co paso dos séculos a valía do invalorable: unha mísera e mal feita estatuilla de arxila que un día modelaron en minutos as mans dun sumerio devoto da deusa da fertilidade devén catro mil anos despois unha peza pola que poxan os máis reputados museos. Un cabaliño que, no século VI a. C., un escita tallou ás presas coa navalla para o seu fillo exponse no Ermitage provocando universal admiración. Ora, isto non foi sempre así. De feito, os museos e a sensibilidade para co antigo son finezas relativamente recentes. O cataclismo que, para a arte e a libraría sacras, supuxo no século XIX a Desamortización dos bens da Igrexa, alén de consideracións de índole sociohistórica que non estou en condicións de avaliar, asentou, creo, en boa medida na ausencia da sensibilidade que conduce a distinguir vello de antigo, atribuíndo a este adxectivo unha nobreza ou sublimidade da que aquel carece. Así, os bens desamortizados (igrexas, mosteiros, pinturas, tapices, esculturas, códices, libros...) -simplemente vellos para a percepcion dunha sociedade fanatizada e brutal- foron condeados á súa ruína ao ficaren sen man que mirase por eles. Valla como mostra que boa parte dos tesouros que agocha a Biblioteca Universitaria compostelá (como o Libro de Horas de Fernando I, do século XI) proceden da desamortización dos bens de San Martín Pinario. Outras xoias correron desigual fortuna. A respecto da enorme cantidade de códices gregos e hebreos que o cardeal Cisneros e o seu equipo de humanistas houberon de usar para a redacción da Biblia Políglota Complutense (1520), o filólogo, anticuario e numismático ilustrado, D. Francisco Pérez Bayer (1711-1794), relata algo simplemente horroroso para un bibliófilo de hoxe: se vendieron hara como treinta años cantidad de códigos [sic] manuscritos griegos y hebreos que eran los mismos que el cardenal Cisneros había hecho buscar por toda Europa y comprado a precio de oro, para que sirviesen de originales en la edición de su famosa Biblia complutense, a cierto polvorista de Alcalá llamado Torija, padre del que hoy vive en la misma ciudad y ejercicio, como pergaminos viejos e inútiles sino para cohetes en que se emplearon. Outra erudita e espeluznante noticia relata que o Codex Justiniani (gran folio a dúas columnas, copiado no seculo XIV, procedente da Catedral de Girona), foi mercado en 1857 pola Universidade de Barcelona a un trapeiro que, xunto con outros códices, ía destinalo a colas y otras operaciones de industria.
E logo hai pesimistas que pensan que o mundo non evolúe e vai para atrás!