A palimpsest

O que é ser listo! Eu creo que determinadas ideas son inequívoca manifestación das habelencias intelectuais coas que, se ben Natura nos ornou maternal e máis ou menos igualitariamente a todos os seres humanos, moitos menos son quen de aproveitar en todo o seu zume. Iso que normalmente nos leva a exclamar arroubados: que grande idea! Nos créditos iniciais da magnífica adaptación cinematográfica que Jean-Jacques Annaud fixo d'O nome da rosa de Umberto Eco en 1986, a relación entre a novela e a fita foxe de ser expresada de xeito convencional, do tipo: Based on the novel of Umberto Eco. A forma en que esa relación é mencionada reviste unha brillantez simplemente xenial, emocionante: A palimpsest of the Umberto Eco's novel. Que grande idea, en efecto! Dunha parte, a sóa referencia á técnica do palimpsesto evoca, de maneira inevitable, a época dourada da produción libraria manuscrita, os séculos XII, XIII e XIV, e somerxe ao espectador avisado nun engaiolante xogo de veladas suxestións sobre os libros, que son, no fondo, os verdadeiros protagonistas da fermosa sinfonía semiolóxica que é a novela. Doutra banda, o director do filme expresa unha exquisita homenaxe á obra orixinal, ao recoñecer que a adaptación de tan truculento e complexo relato a unha acción desenvolvida en apenas dúas horas non é senón un palimpsesto, unha reescritura sobre o soporte orixinal do que por forza houbo que eliminar unha enorme cantidade de elementos, mesmo facendo variar algo a trama ou mudar a intervención de certos personaxes para acomodar no exiguo leito de Procusto cinematográfico o tempo (a cursiva refírese a que uso agora o vocábulo como tecnicismo) interno da novela. Elegante, suxestivo, poético procedemento. Poético. Un, en efecto, que ten alma de poeta, encontra na idea do palimpsesto, alén da propia técnica, unha variedade de afalagos misteriosos: o etorno encontro da lectura e a escritura, que, como a enerxía, non se crean nin se destrúen, só se transforman. Eu, que son home a quen lle gusta conciliar a modernidade con sublimes tradicións, evoco cando podo o estilo antigo. Fágoo, claro está, de xeito anónimo e sen trompeta, para defender que alguén pense que son un extravagante ou, ítem máis, un pedorro. Hai pouco, despois de someter a un libro polo que devecín en verán a un trato cruelmente estival (viaxes, transportes á praia no fondo dunha bolsa mesturado con toallas molladas e pringosos botes de crema solar, depósitos conxunturais na area...), o meu amigo rematou francamente estantarelado e coa encadernación feita unha pena. É o caso que o libro era emprestado e, no remate das ferias, debía restituílo ao seu lexítimo dono en condicións razoables, malia as enérxicas protestas deste en que non me molestara en facer tal pois dáballe igual o deterioro do volume. Que amarga ingratitude sería pola miña parte non reconstruír tan fiel amigo! Encarguei a leve palinxenesia do libro (apenas pegar de novo o lombo ás tapas e engadir unhas gardas novas) a un habelencioso encadernador amigo meu.
Agora, xa devolto ao seu insensible amo, quero crer que o exemplar ten algo dun palimpsesto, dun moderno palimpsesto que, de aquí ao remate da súa vida, levará para sempre a miña indeleble, ben que invisible, pegada, que só un ollo moi experto será quen de adiviñar. E quero crer tamén que o libro que un verán foi meu, comigo viaxou e me fixo evocar mundos lonxanos en noites de fogaxe ou seráns de suave levante fronte ao mediterráneo, sempre me lembrará con agarimo e gratitude.