Editar sen editor

 

André Schiffrin (fillo de Jacques Schiffrin, creador dun dos máis sublimes proxectos  editoriais de todos os tempos, a Bibliothèque de la Pléiade) publicou hai vintedous anos un ensaio de elocuente título, A edición sen editores, que na cuberta exhibía unha imaxe aínda máis elocuente: un libro cuxas páxinas eran billetes de banco. Na obra, Schiffrin alertaba de que a voracidade do capitalismo estaba substituíndo o labor tradicional da edición, unha actividade que tiña moito de altruísmo, nunha cadea de negocio, montada por grandes grupos de comunicación e dirixida no fundamental a engrosar, sumando a produción de libros á prensa, a televisión e o cine, as cifras de negocio e as contas de resultados. O editor, un artesán da cultura, titular de pequenas empresas de ámbito familiar, co ánimo de lucro xusto para garantir a súa supervivencia e movido pola busca do talento e a construcción dun catálogo de calidade, foi suplantado por un executivo formado nunha prestixiosa bussiness school, onde lle aprenderon que é o mesmo o que se venda mentres o beneficio sexa vinte, cincuenta, cen veces superior ao investimento. Unha estratexia moi complicada, claro, cando o que se vende son libros, no contexto dunha sociedade cada vez máis iletrada e adocenada pola superficialidade dixital. O resultado? Un dano irremediable aos flancos máis nobres da profesión (o oficio, a sensibilidade, a devoción á lectura, o amor aos libros) e a nula satisfacción de ambicións tan espurias. Cando Schiffrin publicou o ensaio, Amazon estaba en cueiros pero o argumentario do libro, visto coa perspectiva do tempo, era toda unha profecía do que viña. A plataforma de autoedición da compañía de Jeff Bezos, Kindle Direct Publishing, kdp, representa exactamente o que Schiffrin denunciaba no título do seu libro de 2000: a edición sen editores. 

Atribúen (ignoro se con certeza ou non) a Richard Burton un pensamento, expresado en certa entrevista cando ao actor, moi viaxado ao longo da vida, lle preguntaron de onde se sentía: un é de donde ten os libros, respostou Burton. Eu vexo en tan fermoso argumento a relación umbilical entre o acontecer das nosas vidas e os libros (poden ser cinco, dez ou trescentos), eses compañeiros, algúns xa virados ao sepia do tempo, que levan anos ofrecéndonos o seu afecto e cercanía e, dalgún xeito, configurando a tea de fondo da existencia. Só do máis fanático amor librorum nace o editor de raza, un especime que deposita en cada libro que fabrica o coñecemento e a sensibilidade de quen sabe, ante todo, escoitar. O editor pregunta ao orixinal que un autor lle confiou qué libro quere ser. Nun engaiolante diálogo entre contido e continente, o editor fala co orixinal e, entre os dous, deciden o formato, a caixa, a tipografía, o papel, a encadernación, imaxina ou deseña unha cuberta, cores, volumes, espazos, grafismos, imaxes, letras… O oficio do editor, herdeiro e depositario dunha tradición milenaria, representa ante todo un acto de creación, único cada vez. 

Autoedición é algo así como autocuración: supón que, ao igual que non necesitariamos médicos para a saúde, tampouco precisamos de editores para facer libros. O editor peneira, venta o talento, olfatea a calidade e decide. Autoeditar en Amazon é a máis pura negación da edición: todo vale, non se seleecciona nin supervisa nada, ninguén orienta ao autor sobre a calidade ou oportunidade do seu orixinal: é a artesanía do intruso, a quintaesencia da ousadía. Pero, que máis dá mentres se venda? Bailade, bailade malditos.