Mariño

Establece certo principio da Lingüística que a linguaxe oral cumpre unha función, básica, instintiva, de interacción, mentres a linguaxe escrita, prescindible, derivada, cumpre unha función de transacción. E esta transacción non se suxeita, como é forzoso faga a interacción da lingua oral, a tempo nin espazo algún. É así que, cos oportunos, cando precisos, acomodos e actualizacións, un lector, por exemplo, da España do século XXI pode descubrir o feitizo que agochan palabras escritas en tempo e espazo radicalmente diferentes, feitizo no que sen dúbida asenta o insubstiutíble engado da lectura (léase sobre que se lea, deixemos que tempo poña as cousas no seu sitio).
Un libro é un amigo que nunca di que non. E, coma os bos amigos, pode pasar ben tempo sen vérmolo, que un bo día o atopamos de novo e é coma se non tiveran pasado os días, os meses, os anos. Cando os libros suman a esta condición, a de portaren a lembranza ou evocación de persoas que un día foron, e que, por intermedio da transacción das súas páxinas, se nos figuran de novo vivas e entre nós, entón a nobreza do volume acrecéntase e semella sentirmos unha gratitude case física.
Eu non coñecín persoalmente a Luís Mariño. Si gardo a súa imaxe noctívaga facendo barra fixa, e cun sempiterno cigarrillo nas mans, en algúns dos pubs que hai anos eu frecuentaba; por outra banda, coñezo a moita xente que o tratou. Algunha destas persoas relatoume certos golpes de enxeño cos que Mariño se refería a algúns personaxes e persoeiros composteláns que sinalan a ironía finísima dos espíritos máis intelixentes, a capacidade do home culto, tan culto que non dubida en satirizar a propia cultura.
Tras anos de estado latente ou stand by nos andeis dunha vella estantería familiar, a onde, por pura impenetrabilidade dos corpos, confino moitos volumes cos que, no curto prazo, non sei moi ben que facer, atopo un libro amigo, que anos despois de ter sido editado, éncheme de sorpresa e admiración. Magnificamente editado, por certo, (intúo que, a xeito de homenaxe, coa prevención de contentar ao editor que foi Mariño, máis tamén co agarimo e esmero de quen debeu querelo moito), con cuberta e ilustracións interiores de Quintana Martelo, composto en fermosa tipografía ITC Berkeley Old Style da que, polo visto, o propio autor gustaba moito, de xenerosa e elegante caixa, brillantemente executado na encadernación e selección do papel e co remate dun emotivo colofón. Trátase de La química de las pasiones (Ed. Compostela, 2002, 288) compilación das columnas de Mariño en El Correo Gallego entre outubro de 1997 e maio de 1999. Ignoraba eu -oh, valor da transacción, intemporal, que todo libro agocha- a faciana do gran dominador da escrita e a expresión do pensamento, do home asombrosamente culto que foi Mariño:

A medida que la pasión cede el paso a instancias más saludables de ese híbrido al que dan en llamar vida, más escribimos sobre ella. Hay una geometría de las pasiones, una física y hasta una dietética. Fijadas sin esplendor y escaso brillo en la letra impresa nos acercamos cautelosamente a ellas como el entomólogo al mosquito anofeles, a condición de matarlas previamente, y, en su defecto, al agente que las genera. Uno, quizás por su atávica querencia al revulsivo, prefiere la química de las pasiones, aún a sabiendas de su condición de arma de doble filo: o se acrecientan o se matan.

Non se pode atopar hoxe nun xornal quen escriba así. Visto en perspectiva, e valorando o exquisito alambique no que o autor destilaba un estilo insólitamente elegante e erudito, semella mesmo un pouco anacrónico.
Non quería descubrir con este post a pólvora mollada. Sei da fonda pegada de Mariño na historia recente da cultura e as letras e, tamén, dos afectos profundos que espertaba. Non podo aventurar, por outro lado, cal é a proxección actual do baldeiro que deixou. Tal vez en 2009 -aos dez anos do seu pasamento- se organicen eventos que recuperen a súa dimensión para as xentes e xeracións máis novas. Tal vez non. Apenas quería deixar testemuño dun libro, acaso pouco coñecido, e que estou disfrutando de veras. Non será, abofé, a última vez que fale del.