O xornal electrónico da Universidade de Santiago de Compostela reproduce hai uns días unha interesante entrevista, orixinalmente concedida ao xornal El Correo Gallego, co Director do Consello Científico da Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes, ex-reitor da USC, Darío Villanueva, na que se relata o estado actual do proceso de dixitalización na Biblioteca –apoiada principalmente pola Universidade de Alacante e a Fundación Marcelino Botín– de obras literarias non sometidas a dereitos de propiedade intelectual. A día de hoxe, con preto de 16 000 títulos ao dispor do público, a progresión de accesos á Biblioteca é espectacular: de 288.314 páxinas servidas en 1999 a seis millóns e medio en marzo de 2005.
A idea dunha biblioteca virtual, como concepto, estaba no propio xermolo da internet e practicamente naceu coa rede. O proxecto Gutenberg comezou a almacenar obras en 1991 –menos dun ano despois de que Berners Lee editase a primeira páxina web do mundo. Hoxe anda por 17 000 títulos, ao nivel, por tanto, da Miguel de Cervantes. O propio Tim Berners-Lee –o cal é moi significativo– lanzou no mesmo ano de creación da rede o seu propio proxecto de biblioteca virtual, a WWW Virtual Library. O Million Book Project da Universidade Carnegie Mellon ou The Internet Classics Archive do Massachussets Institute of Techonolgy son máis exemplos, semellantes –mutatis mutandis– ao da Biblioteca española e hispánica.
Inevitablemente, a entrevista incide no proxecto de Google do que falamos xa varias veces neste blog: volcar 15 000 000 de títulos na rede, anuncio que no seu día provocou unha reacción loxicamente alporizada de editores e bibliotecarios europeos, que o director da Bibliothèque Nationale de France Jean-Noël Jeanneney, resumía moi ben nun artigo de Le Monde poñendo a Europa en garda perante os perigos da americanización da cultura mundial en xaneiro de 2005.
A tan mastodóntico plan, pola súa parte, opón Darío Villanueva que o proxecto da Biblioteca Miguel de Cervantes incorpora unha interfaz de usuario que inclúe opcións de contextualización, navegación hipertextual, índices, conectividade a outros portais, indizacións de todo tipo… En contraste con esta operatividade, na súa opinión, Google representa o infocaos, é dicir unha sobresaturación de información que agobia ao usuario e, en definitiva, fai que a propia información sexa, polo seu volume, inoperante.
Os intentos de Europa por contrarrestar unha «americanización» da cultura, como clamaba Jeanneney, que está de feito provocando a frívola mudanza de xeitos de razoar e ver o mundo que tantos beneficios teñen proporcionado ao desenvolvemento da humanidade, son absolutamente necesarios e eu serei o primeiro en aplaudilos. Pero negar o que vén é inxenuo. Hai cinco anos, Google era unha ferramenta aínda con carencias, precisamente pola ausencia de xerarquización na información (o infocaos ao que se refire Villanueva) e relativamente descoñecida fóra dos ciberentornos máis ou menos especializados; hoxe o buscador é dunha extrema fineza na ordenación e xerarquización da información (de xeito que o máis importante sempre está arriba) e ata os cativos se serven do buscador para atoparen, sen dificultade algunha, os seus videoxogos preferidos. O que hai quince anos se lle encomendaba a un documentalista, nun prazo laboral de días, faino hoxe Google en décimas de segundo.
Google non é, polo tanto, un mero buscador: Google é o referente da web; un estilo de acceder á información; un elemento vital da rutina cotiá dos cidadáns de Occidente, e, cada vez máis, do mundo. Con estes presupostos, o seu monopolio do acceso planetario virtual á creación literaria mundial está xa sobradamente preparado.
Consonte anunciaron en marzo de 2005, Sergey Brin y Larry Page (na foto, de hai xa uns anos), creadores e propietarios de Google Inc., van destinar 150.000.000 de dólares a creación da monstruosa biblioteca; ou moito erro ou intúo que, coñecedores do problema do buscador dende os inicios (en realidade de todos os buscadores: a xerarquización e ordenación da información), os técnicos da empresa contemplan o desenvolvemento dunha interfaz de usuario que non se vai limitar a un acceso máis ou menos desordenado e caótico da información. Algo á americana, vamos: rápido, intuitivo, doado, útil,... á medida do que hoxe quere a xente.
No terreo da edición, ao cabo, e máis amplamente no do acceso á información e a cultura, Google non fai senón representar na rede unha situación que no mundo real xa existía: André Schiffrin, nun libro tantas veces louvado, A edición sen editores, anunciaba en 1999 a fin dun concepto editorial secular en Europa -de compoñente basicamente cultural- e a emerxencia dun sistema caracteristicamente americano, onde, introducida a edición na industria do entertainment (o paradigma deste sistema é o best-seller), priman só as cifras de negocio. Así é que hoxe en España poden atoparse nas feiras do libro antigo e de ocasión títulos publicados dous anos atrás…
Lembran o lío monumental que organizou Harold Bloom co seu Canon occidental? Cada país, cada lingua a mirarse o embigo e ver quén estaba incluído no catálogo do polémico libro. Por qué só Cervantes, Neruda e Borges? Por qué non Calderón, Clarín, Lorca?
Hoxe é Google quen canoniza; eis o risco. Frivolamente, a xente avalía o seu nivel de "importancia" polas entradas que devolve o buscador ao introducir o seu nome. Funcionamos así, que se lle vai facer, dun xeito tan irreflexivo e superficial.
Que pensar, polo tanto, do poder canonizador que pode representar a súa biblioteca virtual na literatura? O razoamento será: se Sempre en Galiza de Castelao non aparece entre os 15 000 000 de libros da Google Virtual Library por algo será... É moi difícil loitar contra iso.
No hay comentarios:
Publicar un comentario