Non é país para mortos

En Ermua, provincia de Biskaia, viven moitos galegos, xa de segunda e terceira xeración, especialmente da parte de Ourense. Alí tiña eu un bo amigo, fillo dun emigrante de Queiroás, no concello de Allariz e alí pasei algúns días dun verán de principios dos noventa, tempos en que Euskadi ta Askatasuna, ETA, andaba na chama. 
Ermua, como moitas vilas veciñas da conurbación do gran Bilbao, é unha localidade arrodeada de altos outeiros que obrigan a un aproveitamento vertical do espazo en forma de altos edificios e unha forte concentración urbana nunha área relativamente pequena. Nos pubs de Ermua, pola noite, a música estaba sorprendente, case insoportablemente alta, de xeito que impedía a conversación. Lembro que o meu sotaque galego provocaba máis dunha ollada rara. Tempos duros aqueles. 

En Ermua naceu Miguel Ángel Blanco Garrido, a familia do cal era ben coñecida da familia do meu amigo. Se hoxe vivise, Blanco cumpriría o ano que vén 50 pero morreu aos 29 de dous tiros na caluga, risco certamente calculado en días nos que ser concelleiro en Euskadi dun partido estatal e conservador era ter unha manchea de rifas para o sorteo. Un número máis entre 829 (en conta curta), siniestro palmarés de vítimas absurdas dun fanatismo inútil.  

Cando iso escribo, 13 de xullo, e sobre a mesma hora, hai exactamente vinte anos estaba eu tomando as ferias estivais en Laxe. Alí, pola tele souben do asasinato de Miguel Ángel e pola tele vin as manis multitudinarias nas grandes cidades. Centos de milleiros de mans brancas contra as mans tintas en sangue dos verdugos.

Vinte anos despois, creo que non aprendimos nada e que o sacrificio do inocente, lexítima, inevitablemente convertido en símbolo, non serviu de nada. O que daquela uniu, agora divide. Tal vez Carmena debeu poñer o seu retrato, pero tal vez non lle falta razón, pois foron 829  e ningunha vida debe valer máis ca outra. Todo símbolo é, non o esquezamos, convencional. Se é certo (e non digo que o sexa) que todo o lío deriva de ter sido Blanco concelleiro do PP, entón é para mudar de nacionalidade e renegar dunha sociedade tan cainita, tan sectaria, tan, no fondo, noxenta. O só feito de pretender tirar proveito ou provocar enfrontamento (de qué lado dáme igual) cun feito tan escuro e doroso, seméllame propio de hienas. Porque, en España, teriamos que afacernos a esquecer os mortos, nunca a lembralos.