Españoladas

Un dos maiores retos que, creo, ten o ser humano contemporáneo occidental é o de ser independente. Independente nos seus gustos, inclinacións, opinións, pareceres e ata no "torpe aliño indumentario". Os adolescentes de hoxe denominan frikis (de freak 'monstro') aqueles dos seus conxéneres que son quen de subtraerse ao bulldózer irresistible da opción maioritaria, rapaces e rapazas que elevan, como unha monstrosidade aos ollos dos seus compañeiros, o estandarte de non querer ser como a maioría, como se, en efecto, fuxir da maré que sinala o gusto da masa fose unha imperdoable anomalía. Movémonos nunha dialéctica contraditoria: por unha banda, os estilos de vida entre as diferentes nacións foron camiñando cara a unha uniformidade nas rutinas cotiás (traballar cinco días-consumir dous) que leva aparellada unha homoxeneidade formal absoluta: hoxe, un adolescente con "look" skater-hiphopero de Padrón, A Coruña, aseméllase a outro de Dallas, Texas, como a camisa mahón dun chino da China de Mao á doutro. Pero (mostra de que a satisfacción do home é un desiderátum imposible), en contraste, os homes e mulleres occidentais contemporáneos buscan de xeito obsesivo desmarcarse da uniforme masa gris a base da máis ilimitada extravagancia, como única forma aparente de adquirir notoriedade e sobresaír. Observen, se o dubidan, unha foto calquera de Lady Gaga ou a última proposta "artística" (as aspas son miñas) de Rossy de Palma.
O cine español é, nunha certa medida cando menos, vítima propiciatoria da modulación colectiva dos gustos cinematográficos exercida permanentemente pola omnipotente factoría de Hollywood. Non se me entenda mal: non hai no meu xuízo ningunha sorte de antiamericanismo trasnoitado, pois declárome rendido admirador da extraordinaria sensibilidade e oficio da maior parte dos nomes (actores e directores) norteamericanos que deron sona a fitas que forman parte xa, non da historia do cine, senón da historia da cultura occidental. Pero, a ninguén lle escapa que un certo estilo inherente ao american way of life se ten permeado aos modos de percepción xeral da maioría. Quen, alén dun selecto grupo de "frikis" (perdón pola descortesía, pero eu fago parte tamén do grupo) resistiría hoxe unha película de Bergman, Godard, Truffaut ou Antonioini? Non hai moito revisitei algún clásico de Fellini. Lembro que a primeira vez que vin a Sutherland como Casanova (que tería eu:17, 18 anos?) fiquei literalmente engaiolado polo personaxe, polo actor, pola interpretación deste e pola ilimitada sabedoría do director. No meu recente visionado fun incapaz de reeditar aquela ilusión; digo eu que tal vez non sería tanto que o filme deixase de ser xenial canto que a erosión constante que produce un espectáculo trufado con grandes medios técnicos ao servizo do sexo, acción trepidante, poder, ambición e violencia pasan a súa factura sobre unha percepción cinematográfica tal vez afeita a ingredientes máis domésticos e humildes (se non, non sei como explicar que con dezaoito anos tragara tres horas de diálogos entre Liv Ullmann e Erland Josephson no clásico conxugal de Bergman). O malo, creo eu, do cine español e o permanente estado de sospeita baixo o que vive, ou sobrevive: sospeita de "overbooking" de guerra civil, posguerra e memoria histórica nos guións e inspiracións; sospeita de introspección excesiva e ausencia de amenidade; sospeita dun elenco de actores reiterados ata a saciedade; sospeita de bodrio impresentable (tipo Torrente) ou comedia casposa (tipo Resines); sospeita dunha industria "endogámica" e centrípeta; sospeita de... Este estado de sospeita que deveu xa hai moitos anos nun prexuízo crónico é o culpable de que moitas cousas boas se perdan no camiño. Hai días vin casualmente unha peli da que nin sentira falar, La torre de Suso (Tom Fernández, 2007), que me reconciliou cun cine español de primeira: un guión suave e carante de estridencias; unha trama sólida que camiña acompasada cara a un desenlace vibrante; o retrato honesto e vívido dun país, dunha xente e duns problemas nos que resulta doado verse reflectido; unha BSO de estremecedora e céltica beleza, todo adubado cunha fina intelixencia e unha emocionante sensibilidade cinematográfica. Pero, con todo, La Torre de Suso, fronte a, non sei, Brokeback Mountain, que nos colle un pouco máis lonxe, non ten nada que facer. É o que hai.